استرس چیست و روش های درمانی آن

این مقاله شامل این موارد می باشد: استرس و انواع روش های درمانی آن از جمله، هیپنوتیزم، یوگا، طب سوزنی،صدا درمانی و… همچین شما می توانید مقالات بیشتری را در وبلاگ کامجوطب مطالعه کنید.

استرس چیست؟

 واژه استرس (stress) از لغت (estrecier) فرانسوی قدیم به معنی محکم بستن یا سخت تر شدن یا تنگ تر شدن و فشار مشتق شده است و به هر نوع معاملاتی فی جسمانی اجتماعی و اقتصادی گفته می شود که پاسخ واکنش یا تغییر نیاز دارد.

در واقع استرس پاسخ کامل بدن شامل پاسخ روانی هیجانی و جسمانی به عامل محرک (استرسور stressor) است که به وسیله سطح خودآگاه یا ناخودآگاه به عنوان عامل آزاردهنده یا تهدید کننده، در قبال دریافت می‌شود این پاسخ به عنوان مکانیسم متفاوتی عمل می کند این مکانیسم موجب انطباق و سازگاری فرد یا تعدیل عامل تهدیدکننده میشود و بر حسب نوع شدت و مدت تحریکات درجات مختلفی دارد و با مشخصات هر فرد تغییر می‌کند.

استرس یا فشار روانی اصطلاحی است که در پزشکی و زیست‌شناسی به انواع گوناگون به کار گرفته می‌شود گاهی به معنی رویداد یا موقعیتی که تاثیرمضر بر ارگانیسم دارد و گاهی به مفهوم تنش روانشناختی ناشی از رویدادها و موقعیت ها به کار می رود و مفهوم دقیق آنچه که در تمامیت زیست‌شناختی ارگانیسم اختلال ایجاد کند و شرایطی را به وجود آورد که ارگانیسم طبیعتاً از آن پرهیز می‌کند

استرس شمرده می‌شود استرس ممکن است به صورت محرک های فیزیکی عفونت‌ها و واکنش‌های آلرژیک و نظایر آن باشد یا به شکل تغییر کلی در جهت اجتماعی روانی فرق این موارد با یکدیگر آن از که اولین عامل استرس های فیزیولوژیکی است که از طریق پی پال آموز غده فوق کلیه و دستگاه اعصاب سمپاتیک و ترشح هورمون‌های مختلف تاثیر می‌گذارد و دومین تنها با قدرت تهدیدی که اصولاً در عامل استرس زا نهفته از بلکه با کیفیت درک شخص از آن عامل ارتباط دارد.

در اینجا لازم است به مفهوم چند واژه مرتبط با استرس اشاره کنیم:

 تهدید (threat)

عبارت است از ارزیابی ذهنی فرد از تاثیر بالقوه منفی یک عامل استرس زا به اتفاق کلیات تصاویر ذهنی و تجربه هیجانی همراه با آن درباره رویدادهای قابل انتظار را پیش‌بینی گفته می شود.

سازگاری یا کنار آمدن (coping)

به تلاش‌های گفته می‌شود که در فرد به منظور اداره کردن و در دست گرفتن امور تحمل کردن و کاهش دادن درخواست های محیطی و درونی و کشمکش‌های میان آنها به راه می‌افتد.

مکانیسم‌های کنار آمدن راه‌های خودآگاه و ناخودآگاه ای هستند که شخص برای سازگاری با خواستهای محیطی بدون تغییر دادن اهداف از آنها استفاده می‌کند استراتژی‌های مدارا کنار آمدن راه‌های آگاهانه منطقه هستند که برای سازگاری با اضطراب های زندگی به کار گرفته می شوند مثلاً دانش‌آموزی که نگران امتحانات از مطالعه بیشتر با آن مدارا میکند.

 حمایت اجتماعی (social support)

حمایتی است که از جانب اجتماعی از فرد دچار استرس به عمل می آید از عامل موثر و فشار روانی است و هرچه بیشتر باشد فشار روانی آثار سوء کمتری بر فرد خواهد داشت.

کشش (strain)

گاهی از این واژه که به معنی حال تا پاسخ فرد به فشارهای شدید وارد آمده وضعیت ها و عامل استرس زا است استفاده می‌شود این فشارها ممکن است جنبه جسمانی یا روانی داشته باشند.

استرسور (stressor)

عامل آزار دهنده یا تحریک کننده ای است که می تواند موجب بروز پاسخ استرس شود استرسور می‌تواند بالقوه و بالفعل،بیوفیزیکی، شیمیایی یا روانی و اجتماعی فرهنگی باشد. اگرچه اکثر استرسور هایی که در بیماران دیده می‌شوند تحریکات منفی با ماهیت شدید هستند ولی می‌تواند حرکت مثبت مانند ازدواج ورزش کردند یا به دنیا آمدن نوزاد هم باشند اگرچه بعضی تحریکات می تواند برای هر فرد استرسور باشد ولی استرسورهای اختصاصی زیاد وجود دارند و در که هر فرد از تحقیقات به عنوان استرسور با بقیه متفاوت است.

 عوامل شایع استرس

استرسورهای منفی و مثبت هر دو می توانند منجر به استرس شوند تعدادی از طبقه‌بندی هاشو و نمونه‌های استرسور عبارتند از:

• استرسورهای حسی: درد، نور شدید
• رویدادهای زندگی: تولد و مرگ ،ازدواج، طلاق
• مسئولیت ها: نداشتن درآمد، بیکاری
• کار /تحصیل: امتحانات، زمان سررسید پروژه ها

پروژه های گروهی

• ارتباط های شخصی: کشمکش‌ها ،فریبکاری
• نحوه زندگی: الکلیسم شدید ،خواب ناکافی
• عوامل محیطی: فقدان کنترل بر شرایط محیطی مانند تغذیه، تهیه محل زندگی، آزادی یا تحرک
•  عوامل اجتماعی: مبارزه با افراد و شکست های اجتماعی می تواند به عنوان منابع پرقدرت استرس مزمن به شمار آیند.
• عوارض بارداری که منجر به استرس جنین می شود.ضعیف بودن دلبستگی های قدیمی و مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفتن می‌تواند موجب بروز نواقص در سیستم‌های واکنش فردی نسبت به استرس شوند.

تحقیقات نشان داده است که وابستگی به نیکوتین و الکل میزان استرس را در بزرگسالان جهان افزایش می دهد با ترک سیگار و الکل میزان استرس کاهش می‌یابد محرومیت از سیگار با همکاری موجب افزایش تنش و تحریک پذیری و افسردگی می‌شود حادثه مختلف استرس‌های با شدت های متفاوت ایجاد می کند در اینجا به ذکر است رسانه‌های مختلف زندگی و میانگین شدت (امتیاز) هر یک از آنها می‌پردازیم:

واژه استرس به مفهوم به تحریک ذهنی روانی آناتومیک فیزیکی در سال ۱۹۳۶ به وسیله هانس سلیه متخصص قدرت مجارستانی کانادایی ابداع شد.

فقط استرس نتیجه عدم توانایی برای تطابق با تغییر ایجاد شده است و از نظر پزشکی حاضر در هم خوردگی تعادل درونی در اثر تحریکات فیزیکی و روانی است استرس وضعیتی است که این گامی ایجاد می‌شود که تعامل میان فرد و آنها منجر به دریا مشاهده تفاوت اعم از واقعیت را غیر فعال کنیم میان متقاضیات یک موقعیت از یک سو و منبعث از شناختی روانی و اجتماعی آنها از سوی دیگر می‌شوند.

 نشانه ها و علایم استرس

استرس می‌تواند به شکل‌های متفاوت ظاهر شود و نشانه‌هایی از بیماری‌ها را ایجاد کند نشانه های استرس عبارتند از:

سردرد،اختلالات خواب، اشکال در تمرکز، زود عصبانی شدن، سوزش معده، رضایت شغلی، پایین بودن روحیه، افسردگی اضطراب استرس می‌تواند موجب یبوست، اسهال، تحریک‌پذیری، فقدان انرژی و تمرکز پرخوری یا کم خوری، عصبانیت و غمگینی شود.

تشخیص هر فردی در پاسخ های مخصوص به خود را در برابر استرسور  ها دارد اینکه عامل استرس زا چگونه درک می شود و عقاید، تجربیات عوامل محیطی سبک زندگی و مکانیزم‌های مواجهه روانی فرد بستگی دارد بنابراین لازم است و روانکاو و روانشناس و روانپزشک در زمان مصاحبه و معاینه به نکات زیر توجه کنند.

۱. نشانه های شدید و متوسط می تواند خطر ایجاد بیماری را افزایش دهد اغلب مردم با استرسورهای خفیف مثل ترافیک روبرو از داد این استرسورها چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشند و به تنهایی خطر آفرین نیستند.

استرسورهای متوسط مانند اختلاف حل نشده با دیگران که خطر بیماری جسمی را در افراد مستعد افزایش می دهند از چند ساعت تا چند روز طول می کشد استرس های شدید مثل عدم توافق بین زن و شوهر یا بیماری جسمی و روانی طولانی که سلامت فرد را به طور جدی در معرض خطر قرار می‌دهند و در بسیاری از موارد طولانی هستند و از چند هفته تا چند سال طول می کشد.

۲. نشانه های رشدی استرس که در مراحل مختلف رشد ممکن است وجود داشته باشند به صورت جدا شدن از خانواده و رفتن به شهری دیگر.

۳. نشانه های روانی اجتماعی مثل سوء مصرف مواد تغییر در عادات غذا خوردن و الگوهای خواب و فعالیت احساس عدم کفایت و عدم اعتماد به نفس و از دست دادن شغل.

۴. اعتقاد به خداوند استرس را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود و فرد سازگاری مناسب داشته باشد برعکس ممکن است استرسورها عقاید را تحت تاثیر قرار دهند که در این صورت لازم از مداخله مناسب انجام شود.

نکته: استرسورها همیشه آثار منفی ندارند و رهایی از همه آنها ضروری نیست در واقع استرس زندگی است و زندگی استرس است این انسان است که باید پاسخ به استرس را در جهت مثبت هدایت کنند استرس خفیف می تواند باعث فعالیت و تحرک شود ولی استرس های شدید و کنترل شده بر عملکرد فرد اثر مطلوب دارند.

درمان استرس

درمان غیر دارویی

برای درمان غیر دارویی استرس از روش های فیزیولوژیک شناختی و رفتاری در جهت کاهش آثار استرس استفاده می‌شود نقش فرد و مشارکت در درمان نیز مورد تاکید قرار می‌گیرد هدف از درمان فراهم آوردن مهارت های لازم رفتاری شناختی و روانی فیزیولوژیک برای افراد است.

 ورزش منظم و مداوم

چنانچه به درستی انجام شود و با بیماری فرد در تضاد نباشد به طور موثر از آثار زیان بخش استرس پیشگیری می‌کند.

 سوء تغذیه

موجب کاهش وزن، عقب ماندگی رشد خستگی اضطراب و به تدریج تحریک پذیری و حساسیت فرآیند نسبت به صداها و سایر عوامل استرس‌زا و محرک می‌شود و توانایی مواجهه با استرس را کاهش می‌دهد. داشتن یک برنامه غذایی حاوی کالری و پروتئین کافی به ویژه برای افرادی که می خواهند با استرس مقابله کنند توصیه می شود برنامه غذایی باید شامل مقادیر کافی ویتامین به ویژه ویتامین های گروه B باشد.

آرام سازی ریلکسیشن،relaxation

تدریجی به وسیله دکتر ادموند جاکوبسون در سال ۱۹۳۸ ابداع شد  آرام سازی عضلانی حالتی متضاد با اضطراب است و وقتی عضلات شدن اضطراب کاهش می یابد در این روش ابتدا فردی یک سری از حالات خاص را تا حد ممکن سفت می کند به طوری که در آنها احساس کشش نماید سپس تا حد ممکن از عضلات را شل میکند و بر روی احساس آرام‌سازی متوجه می‌شود که فردی آموزش داده می‌شود که فرق میان احساسی ریلکس شدن و کشیدگی را تشخیص دهد

این الگوی شلوار سفید کردن گروه‌های عضلات از یک قسمت بدن مثل دست شروع و به طور منظم و قرینه در سراسر بدن تکرار می‌شود وقتی این شیوه تأمین شود و در برنامه زندگی فرد قرار گیرد می تواند در اثر خنثی‌سازی و از اثرات پاسخ به استرس موثر باشد.

بیوفیدبک (پسخوراندزیستی،biofeedback)

یادگیری کنترل ارادی برروی عملکردهایی از بدن است که به طور غیر ارادی تنظیم میشود بیوفیدبک برای درمان استرس و کاهش اضطراب ناشی از تحریک بیش از حد سیستم سمپاتیک به کار می‌رود در بیوفیدبک عملکرد فیزیولوژیک فرد از قبیل تعداد ضربان قلب لیت های عضلانی یا درجه حرارت پوست با استفاده از یک وسیله کنترل می‌شود

این اطلاعات تقویت و از روی بینایی و شنوایی به بیمار عرضه می‌شوند تا انعکاس تغییرات فیزیولوژیکی بدن را نشان دهد که اطلاعاتی درباره اعمال فیزیولوژیک بدن به فرد نشان داده می‌شود که تغییرات ایجاد شده در فرایند ها را اصلاح می‌کند می‌تواند با تمرین از پاسخ های فیزیولوژیک خود و نیز نحوه تنظیم آنها آگاه شود سپس فرد خود را از سیستم ماشینی بیوفیدبک بی‌نیاز می‌کند.

یوگا، که سابقه پنج هزار ساله دارد و ابتدا در هندوستان پایه‌ریزی شده در کاهش استرس و درمان اضطراب از اثر خوبی برخوردار است.

هیپنوتیز آن پدیده، پدیده روانی پیچیده‌ای است که اساس آن را تمرکز و تلقین تشکیل می دهد با این روش می توان فرد را به آسانی به آرامش رساند و اضطراب او را مهار کرد این روش در مورد خاصی انجام می‌شود.

خیال یا تصور در استرس

اثر آن بر رفتار را نخستین بار شیرده را مطرح کرد. بر طبق این نظریه تصور انسان مولفه های جسمی دارد مثلا وقتی فرد تصور کند در حال رانندگی است همان عضلاتی را که در رانندگی به کار می‌گیرد در حد زیر آستانه ای به کار می‌اندازد با استفاده از این روش می‌توان به فرد کمک کرد و اضطراب استرس و تنش خود را کاهش دهد.

از گروه درمانی روان درمانی عبادت و دعا نیز می توان برای درمان استرس استفاده کرد.

درمان دارویی استرس

معمولا واکنش های استرس حاد خود محدود شونده هستند و درمان از مصرف کوتاه مدت بنزودیازپین ها و روان درمانی حمایتی گفتاری تشکیل می شود با این حال ماهیتی مزمن و عود کننده اختلال استرس پس از سانحه(PTSD) به درمان‌های پیچیده‌تر دارویی و رفتاری نیز دارد داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مثل ایمیپرامین و آمی تریپتیلین،فنزلین ( نوعی داروی بازدارنده مونوآمینو اکسیداز،MAOI ) مانند فلوکستین و سرترالین،سیتالوپرام و پاروکستین همگی می‌توانند اظطراب و علایم مزاحم و رفتارهای اجتنابی را کاهش دهند.

پرازوسین و آنتاگونیست های a1 هم از این خاصیت برخوردار هستند ترازودون نوعی داروی ضد افسردگی آرامش بخش است که اغلب در هنگام شب برای کمک به بی خوابی با دوز ۵۰ تا ۱۵۰ میلی گرم تجویز میشود.

طب سوزنی در استرس (acupuncture)

متداول ترین درمان مورد استفاده در کشور چین است و تعادل داخلی بدن را با تسهیل جریان انرژی زندگی در آن برقرار می کند وقتی انرژی زندگی (chi/Qi) در داخل بدن راکت شود هرنوع بیماری جسمی و روانی در اثر آن ایجاد خواهد شد به منظور ترمیم و برقراری دوباره این انرژی سوزنهای به داخل مسیرهای انرژی (meridians) وارد می‌کنند بر اساس علم طب سوزنی بیش از ۳۵۰ نقطه در بدن وجود دارد که می‌توان با وارد نمودن سوزن به آنها بیماری‌های مختلف را درمان کرد تعداد زیادی از بیماری‌های عصبی اسکلتی عضلانی ناشی از استرس به طور موفقیت آمیز با طب سوزنی درمان میشوند.

 درمانهای جدید استرس

صدا درمانی

در این روش درمانی از صدا در فرم سازمان یافته یا ریتمیک برای رها کردن اعصاب و مغز از مشکلات آرام سازی جسم و روان استفاده می شود صداهای خاص اثر آشکاری بر وضعیت مغز انسان دارند بیشتر صداهایی که امروزه در سراسر جهان به گوش می‌رسد موجب تخلیه انرژی حیاتی مغز می‌شود صدا درمانی روش مفیدی برای شارژ کردن دوباره قشر مغز و توسعه انرژی در دستگاه عصبی است

صدا درمانی یکی از برگزیده ترین روش های برطرف سازی آثار منفی استرس است علاوه بر صدا های ساختگی می‌تواند به صداهای طبیعت گوش فرا داد طبیعت سرشار از اصوات آرامبخش و ریتمیک است صدای دریا، نسیم ،خش خش برگ ها، صدای آبشار و حتی صدای سکوت (آناهاتا سابدا) در یوگا همگی مورد بی توجهی انسان امروز قرار گرفته اند اجازه دهید این اصوات در تمامی بدن شما به طنین درآیند و تنش ها و نگرانی ها را از وجودتان بزدایند.

پیاده روی، موسیقی‌درمانی ،تجسم (تصور) سازنده، برنامه زبان شناختی اعصاب(NLP)،  طبیعی درمانی(naturopathy)، رایحه درمانی (عطر درمانی )و رنگ درمانی را هم می تواند به عنوان درمان های جدید استرس نام برد.

پرسش و پاسخ

🔒 اختلال استرس پس از سانحه چیست؟

🗝 اختلال استرس پس از سانحه مشکل ناتوان کننده ای است که می‌تواند به دنبال یک رویداد وحشتناک آزمون دشوار که منجر به آسیب دیدگی فیزیکی یا تهدید فرد شود روی دهد رویدادهای آسیب زایی که می‌تواند موجب PTSD  شوند عبارتند از:

تهاجم های شخصی خشن مانند تجاوز جنسی یا کیف زنی بلایای طبیعی یا ایجاد شده به وسیله انسان تصادفات یا جنبه‌های نظامی بسیاری از افراد دچارPTSD به طور مکرر آنچه را که برایشان روی داده است به شکل دوره‌های بازگشت به گذشته از نمای یا فلاش‌بک خاطرات کابوس های شبانه و افکار هولناک تجربه می‌کند و این وضعیت به ویژه هنگامی روی می‌دهد که این افراد با رویدادهای یا اشیای مواجه می‌شوند که آنها را به یاد سال ایجاد کننده استرس می‌اندازند

سالگرد حادثه می تواند موجب برانگیخته شدن نشانه اختلال شود افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار کرختی عاطفی، اختلالات خواب، افسردگی ،اضطراب و تحریک پذیری یا فوران خشم شوند احساس گناه شدید نیز به ویژه در صورتی که سایرین دارد اثر رویدادی مزبور زنده نمانده باشند در فردی که زنده مانده است به طور شاید دیده می‌شود.

در اکثر افرادی که در معرض رویداد پر استرس و آسیب زا قرار گرفته اند نشانه هایی ازPTSD در روزها و هفته ها پس از سانحه دیده می شود و معمولاً این نشانه ها برطرف می‌شود اما حدود ۸ درصد از مردان و ۲۰ درصد از زنان مذکور دچارPTSD می‌شوند و حدود ۳۰ درصد از این افراد به فرم مزمن یا درازمدتPTSD مبتلا می شوند که در تمام طول عمر ا باقی می‌ماند ۵ تا ۱۰ درصد آمریکایی‌ها در بعضی از مقاطع زندگی در معیارهایPTSD قرار می‌گیرند و احتمال آن در زنان بیش از مردان است.

توجه!: این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از نسخه های آن  لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.

منبع:

انجمن پزشکی بریتانیا /  British Medical Association – Family Medical Encyclopedia

اتمام مقاله/