آکنه و جوش چیست؟ و راه های درمانی آن

شما در این مقاله با انواع  آکنه و جوش غرور جوانی بر روی پوست، نشانه و علائم های آن، همچنین راه های درمانی با دارویی با علامت تجاری آشنا خواهید شد همچین شما می توانید مقالات بیشتری را در وبلاگ کامجوطب بخوانید.

آکنه و جوش (جوش غرور جوانی)

آکنه وولگاریس (acne vulgaris) یا آکنه که در فارسی به آن رخ جوش یا جوش غرور جوانی گفته می شود بیماری شایع پوستی سنین نوجوانی و جوانی و ترکیبی از سر سیاه و سر سفید،(کومدون؛comedones یا block heads و white heads).

پاپول (جوش سرسنجاقی؛ papules یا  pinheads)، پوستول (جوش چرکی ؛ pustules یاpimples)، ندول (یاپاپول کوچک؛nodules )، کیست (cyst) و احتمالاً بافت جوشگاهی (اِسکار؛scar) ،است که با شدت های مختلف ایجاد می شود.

مناطقی از (سِبوره) ( پوسته های قرمز رنگ پوست ) نیز دیده می‌شود.

در واقع آکنه به منافذ بسته شده غدد چربی  سر سیاه و سر سفید جوش ها و ضایعات عمیق‌تر (کیست آیا نودل هایی) که در نواحی صورت، گردن ،سینه، پشت ،شانه و حتی بازو به وجود می‌آید گفته می‌شود.

تاکنون نوعی بیماری التهابی مزمن پوست است که بیشتر در سنین جوانی ایجاد می‌شود ولی گاهی به طور متناوب در تمام طول عمر به وجود می‌آید و ممکن است در چهل سالگی بروز نماید.

البته اغلب آکنه شدید التهابی است ولی آکنه ممکن است به شکل غیر التهابی نیز ایجاد شود جوش و غرور جوانی در اثر عواملی مانند استرس تغییرات قبل از شروع قاعدگی و بارداری و استفاده از بعضی مواد آرایشی و داروها برانگیخته می شود.

همچنین رطوبت بیش از حد،تعریق زیاد،وراثت، استفاده از هورمون های آنابولیک ( که به وسیله برخی افرادبرای بدنسازی به کارمیروند).

تحریک پوست در اثر خاراندن و نیز ایجاد زمینه التهاب و عفونت تجمع سلول های مرده و ایجاد زمینه مناسب برای انسداد دهانه ی فولیکول مو، مصرف داروهای دارای هالوژن (ید، کلر ،بروم) مثل لیتیوم ،باربیتورات ها و غیره.

خوردن غذاهای دریایی دارای ید زیاد، کاهش مصرف ویتامین E و A و خوردن غذاهای حاوی پروتئین کم استفاده غلط از مواد پاک کننده پوست را از جمله عوامل برانگیزاننده آکنه دانسته‌اند.

اگرچه بسیاری از افراد هنوز هم معتقدند که خوردن شکلات و تنقلات یا چیپس و نشستن کامل و صحیح پوست صورت و استرس موجب بروزآکنه می شود و در پاره ای موارد نیز صحت این موضوع به اثبات رسیده ولی اکثراً ارتباطی میان آنها و ایجاد آکنه یافت نشده است.

نکته! 

(سن شیوع آکنه ۱۲ تا ۱۴ سالگی است و در بیش از ۹۰ درصد نوجوانان دیده می‌شود صحنه حداکثر شدت آکنه در دختران ۱۷ تا ۱۸ سالگی و در پسران ۱۹ تا ۲۰ سالگی است.)

نشانه ها و علایم آکنه و جوش

یافته های معمول آکنه عبارتند از:

وجود سبوره (seborrhea; به معنی قرمزی و پوسته پوسته شدن پوست)، کومدون ها (comedones; یا سر سیاه ها و سر سفید ها) پاپول ها (papules؛ به معنی جوشهای سر سنجاقی)، پوستول ها (pustules؛ به معنی کورک ها).

ندول ها (nodules؛ به معنی گره ها یا همان پاپول های بزرگ) و احتمالاً بافت جوشگاهی (اسکار؛scar). ظاهر این ضایعات در افراد دارای پوست تیره تا حدودی متفاوت است.

آکنه  اغلب از خود اِسکارها (بافت جوشگاهی) کوچکی باقی می گذارد که ظاهری آتشفشان مانند دارند اغلب اسکار آکنه ،(اسکار تیشه ی یخ‌شکن) (icepick scars) نامیده می شود زیرا این اسکارهادر سطح پوست دندانه ی عمیق ایجاد می کنند.

این اسکار فرورفته در روی صورت در اثر عارضه دیگری به نام atrophia maculosa varioliformis cutis ( به معنی تحلیل رفتگی های آبله مانند پوستی) نیز ایجاد می‌شوند.

اسکارهای آکنه به چند نوع از جمله اسکار تیشه ی یخ شکن، اسکار شبیه اسکار آبله مرغان ( که اغلب بر روی گیجگاه و گونه های ایجاد می شود)، اسکار موّاج  که ظاهر موّاجی به پوست می دهد و اسکار هیپر تروفیک یعنی اسکار ضخیم و کلوییدی دیدی می شوند.

پررنگ شدن اسکار ها معمولاً در آکنه های ندولر گروهی یا کیستیک (کورک های دردناک زیر پوستی) ایجاد می شود. این آکنه ها اغلب جای قرمزی از خود باقی میگذارند.

اگر فرد مبتلا به آکنه های مزبور آنها را فشار دهد و بترکاند پررنگ شدن اسکارها تشدید می‌شود و حتی ممکن است به شکل کبودی باقی بماند.

این پر رنگ شدگی تقریباً در همه موارد با گذشت حدود ۳ ماه تا ۲ سال برطرف می شود ولی به ندرت به طور دایمی باقی می ماند از سوی دیگر در بعضی از افراد به ویژه افراد دارای پوست برنزه اسکارها در اثر تولید بیش از حد رنگدانه ملانین دچار اسکارهای هیپر پیگمانتاسیون ازدیاد رنگدانه می‌شوند.

این ضایعات نیز اغلب با گذشت زمان برطرف خواهند شد بزرگ شدگی و قدرت سباسه و افزایش  تولید سبوم همراه با افزایش هورمون آندروژن(DHEA-S)روی می دهد.

تشکیل لخته توده کراتین و سبوم موسوم به میکرو کومدو، که قبلاً به آن اشاره شد همراه با ازدیاد کراتینی شدن (هیپرکراتینیزاسیون) نخستین تغییری است که در مسیر ایجاد آکنه روی می دهد سپس میکروکومدوها ممکن است بزرگ شوند و کومدوی باز (سرسیاه) یا کومدوی بسته (milia) را تشکیل دهند.

کومدون ها نتیجه مستقیم بسته شدن غددسباسه با سبوم و سلولهای مرده پوست هستند.

در این شرایط باکتری طبیعی روی پوست موسوم به پروپیونیو باکتریوم آکنس (propioniobacterium acnes) می‌تواند التهاب ایجاد کند و ضایعات التهابی پاپول ،پوستول عفونی یا ندول را در درم اطراف میکرو کومدو یاکومدون به وجود بیاورد که با قرمزی و اسکار یا هیپر پیگمانتاسیون همراه است.

راه های درمانی آکنه و جوش

 الف_ درمان دارویی:

از جمله داروهای مورد استفاده در درمان آکنه و جوش می توان بنزویل پراکساید، آنتی بیوتیک ها رتینویید ها، داروهای ضد سبوره، اسیدسالیسیلیک، آلفا هیدروکسی اسید، آزِلاییک اسید، نیکوتین آمید و صابون های کراتولیتیک را نام برد.

به نظر می‌رسد داروهای ضد آکنه حداقل از ۴ را مختلف اثر می‌کند که عبارتند از جلوگیری از مسدود شدن منافذ طبیعی پوست ، کشتن باکتری پروپیونی باکتریوم آکنس، ایجاد آثار ضد التهابی و دستکاری هورمونی.

بنزویل پراکساید(benzoyl peroxide) درمان خط اول آکنه خفیف و متوسط به شمار می آید زیرا از کارایی خوب و عوارض خفیف برخوردار است.

این دارو به طور طبیعی باعث خشکی قرمزی خفیف و گاهی پوست ریزی می‌شود میزان تاثیر غلظت های مختلف(۲/۵، ۵و۱۰ درصد) بنزویل پراکساید تقریباً به اندازه آنتی بیوتیک های مورد استفاده در درمان آکنه است و برعکس آنتی بیوتیک ها موجب بروز مقاومت میکروبی نمی‌شوند.

☆ آنتی بیوتیک های متداول در درمان آکنه عبارتند از: آریترومایسین: کلیندامایسین ،تتراسیکلین هایی مانند ماینوسیکلین.

داروی آکنه و جوش در خانم های باردار

در خانم ها می توان آکنه را با استفاده از درمان های هورمونی بهبود بخشید روش های استفاده از داروهای هورمونی ضد بارداری متشکل از استروژن /پروژسترون تا حدودی تاثیر دارند ولی ترکیب آنتی آندروژن سیپروترون و استروژن (با نام  تجاری 35Diane) به ویژه در کاهش سطوح هورمونی آندروژنی موثر است.

درمان با دوز پایین اسپیرونولاکتون میتواند به ویژه در بیماران مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک از آثار ضد آندروژنی برخوردار باشد.

اسپیرونولاکتون نوعی داروی ادرار آور است که معمولاً برای درمان فشار خون بالا و هیپرآلدوسترونیسم اولیه نوعی پرکاری غده فوق کلیه به کار می‌رود و به شکل قرص های ۲۵ و ۱۰۰ میلی گرم در دسترس است.

رتینوییدهای موضعی، به گروهی از داروها گفته می‌شود که چرخه زندگی سلول فولیکول را طبیعی می کنند از جمله این داروها می‌توان ترتینونین (tretinonin) بانام تجاری Retin- A، آداپالن (adapalene) با نام تجارتی Differin و تازاروتن (tazaroten) با نام تجارتی Tazorac را نام برد.

☆ توجه!

رتینوییدهای موضعی ، اغلب در شروع درمان موجب تشدید آکنه و گرگرفتگی صورت میشوند.

این دارو ها، مانند ترکیب ایزوترتینونین به ویتامین A وابسته اند ولی به طور موضوعی به کار می‌روند و به طور کلی از عوارض خفیف تری نسبت به ایزوترتینونین برخوردارند هرچند که می‌تواند موجب تحریک قابل ملاحظه به نظر می رسد.

رتینویید ها بر تولید سلول و چرخه مرگ و زندگی سلول‌های واقع در بستر فولیکولها اثر می گذارند و در نتیجه از هیپر کراتینیزاسیون این سلول ها که می تواند موجب انسداد شود جلوگیری به عمل می‌آورند.

ویتامین در درمان آکنه و جوش

رتینول، نوعی از ویتامین A است که اثری شبیه به رتینویید ها ولی خفیف‌تر از آنها دارد و در بسیاری از مرطوب کننده ها و سایر فراورده های موضوعی به کار میرود.

رتینوییدها بیش از سی سال قبل مورد استفاده قرار گرفته اند ولی فقط با تجویز پزشک قابل دریافت و استفاده هستند و از این رو مانند سر داروهایی موضوعی به طور گسترده به کار نمی روند.

از رتینویید های خوراکی برای درمان آکنه استفاده می شود.

بیماری درماتیت آلرژیک 

این بیماری با پوست خشک و خارش دار مشخص می شود و وجود ارتباط ژنتیکی برای آن مطرح است.

عوامل محیطی متعدد مانند غذا، لباس ،صابون ، باکتری ها، هیره یامایت موجود در گرد و غبار و شرایط آب و هوایی در ایجاد بیماری موثر هستند استرس های عاطفی موجود تشکیل بیماری می‌شوند.

بیماری در شیرخواران شایع تر است و در ۵۰ درصد موارد تا ۱۰ سالگی برطرف می‌شود در ۵۰ درصد موارد این بیماری تا بزرگسالی درمی‌یابد در ۵۰ درصد موارد بیماری با آسم همراه است.

نشانه ها و علایم درماتیت آلرژیک 

راش های خشک و پوسته پوسته که بیشتر در پوست سر گونه ها و رنج های شیرخوار ایجاد می‌شوند در کودکان بزرگتر و بزرگسالان پلکا گردن چین آرنج و پشت زانوها بیشتر گرفتار می شوند به ندرت ممکن است تمامی بدن مبتلا شود.

درمان درماتیت آلرژیک 

تغییر نوع شیر کودک مثلا تبدیل شیر حاوی لاکتوز به شیر حاوی سویا ممکن است در بعضی موارد موثر واقع شود.

اجتناب از محرک ها و عوامل برانگیزاننده محیطی، استفاده از صابون های ملایم مرطوب کننده آنتی هیستامین های موضوعی و خوراکی محدود کردن استحمام به دو بار در هفته استفاده از آن حاوی حریره جو دوسر و سپس مالیدن مرطوب کننده ممکن از موثر باشد.

ممکن است درماتیت پوست سر با شامپو ها و کرم های ضد قارچ بهبود یابد در موارد شدید باید تست حساسیت به وسیله متخصص پوست انجام شود این موارد ممکن است به کورتون خوراکی و درمان با پرتو فرابنفش نیاز داشته باشد.

درماتیت تماسی آلرژیک

درماتیت تماسی آلرژیک (allergic contact dermattis) نوعی واکنش آلرژیک پوست از که در اثر تماس پوست با مواد شیمیایی ایجاد کننده واکنش آلرژیک ایجاد و با بروز تاول های کوچکی که ممکن است تبدیل به دَلَمه شوند و نیز پوسته پوسته قرمز و ضخیم شدن پوست و خارش سوزش و احتمالاً ایجاد تاول های بزرگ شناخته می شود.

صابون‌ها، شوینده‌ها، و حلال های آلی، پیچک سمی، بلوط سمی، نئومایسین ،رنگ موها ،لاتکس، نوارچسب ،نیکل موجود در جواهرات و مواد نگهدارنده می توانند موجب بروز این نوع دراماتیت شوند.

درمان درماتیت تماسی آلرژیک

کمپرس سرد، لوسیون کالامین یا نشاسته؛  استرویید( کورتون) موضعی، قطران، پردنیزون خوراکی در موارد شدید به مدت ۱۲ تا ۲۱ روز موجود بهبودی میشود.

پیشگیری درماتیت تماسی آلرژیک

شستشوی هرچه زودتر ماده آلرژی زا گاهی ایزوپروپیل الکل برای شستشوی حلال های آلی به به کار می رود. یدوکینول ممکن است به درمان آلرژی ناشی از نیکل کمک کند بهترین راه پیشگیری عدم تماس با ماده آلرژی زا است.

ایزوتر تینونین 

ایزوتر تینونین  از ویتامین A مشتق می شود و به طور طبیعی به مقادیر خیلی کم در بدن یافت می شود مصرف خوراکی روزانه ایزوتر تینونین (Isotretinoni) با نام های تجارتی Claravis، sotret، Accutane ،Roaccutane و Clarus در مدت ۴ تا ۶ ماه میتواند باعث کاهش یا بهبود دراز مدت تا آکنه شود.

به نظر می‌رسد ایزوترتینونین عمدتاً از طریق کاهش ترشح چربی از  غدد اثر می کند هر چند که بعضی از مطالعات نشان داده اند که این دارو بر سایر عامل وابسته به آکنه نیز تأثیر می‌گذارد.

ایزوترتینونین در درمان آکنه شدید بسیار موثر است ومی تواند در بیش از ۸۰ درصد بیماران موجب بهبود یا از بین بردن آکنه شود.

از داروهای ضد التهاب، مثل نیکوتین آمید ویتامین B3 موضوعی که به شکل ژل و کرم در دسترس استفاده می‌شود.

ب- روش های غیر دارویی:

🔴پوست سایی (دِرم اَبریژن، Dermabrasion)، نوعی روش درمان آرایشی است که در آن سطح پوست با استفاده از وسایل مخصوص برداشته می شود از این روش برای برداشتن پوستی که دچار آسیب ناشی از آفتاب شده و نیز برداشتن یا کاهش دادن جوشگاه اسکارها و لکه های تیره پوست استفاده می شود.

این کار بسیار دردناک است و معمولاً به بیهوشی عمومی و بیهوشی نیمه کامل نیاز دارد این روش موجب  می شود پوست بسیار قرمز به نظر برسد.

پوست رفتگی نیز ایجاد می‌شود و چند ماه طول میکشد تا رشد و سلامتی دوباره پوست به دست آید روش مزبور برای داشتن بافت جوشگاهی اِسکار در آمده از پوست اطراف خود مفید است ولی برای درمان جوشگاه های فرورفته تاثیر کمتری دارد.

سابقاً از سمباده الکتریکی کوچک و استریل برای خراشیدن آکنه ها استفاده می شود و در دهه قبل این کار را با لیزر Er:YAG یا CO2  انجام می دادند استفاده از لیزر آسانتر است و بهتر می‌توان آن را کنترل و درجه بندی نمود و عملاً در مقایسه با روش کلاسیک بدون خونریزی است.

🔴میکرودرم ابریژن (micro dermabrasion) نوعی پوست برداری ملایم تر و با تهاجم کمتر برای پوسته پوسته کردن (exfoliation) پوست است هدف از انجام این روش برداشتن لایه پوست یعنی اپیدرم است.

کم کردن یا حذف جوشگاه ها اسکارها ضایعات پوستی لکه های پوستی و خطوط کشش ایجاد شده بر روی پوست به سادگی با پوسته پوسته کردن اکسفولیاسیون امکان پذیر است.  نتایج به چگونگی انجام (سازماندهی پوست) بستگی دارد به این روش درمانی پاسخ میدهند.

احتیاط ⚠️  قبل از مصرف روی، همراه با آنتی بیوتیک ها، یا مصرف روغن ماهی و روغن های امگا -۳ همراه با وارفارین، با پزشک مشورت کنید.

🔴 نوردرمانی(فتوتراپی، phototherapy) روشهای درمان آکنه به شمار می آید از مدت ها قبل از تماس با نور آبی و قرمز برای درمان کوتاه مدت تاکنون استفاده میشده است.

اخیراً از نور قابل مشاهده به طور موفقیت آمیز برای درمان آکنه خفیف تا متوسط استفاده شده است که بیان فتوتراپی یا نور درمانی با نفوذ عمیق (deep-penetrating light therapy) گفته میشود.

از جراحی لیزر برای کاهش جوش های آکنه و از لیزر برای پیشگیری از ایجاد آکنه استفاده میشود از لیزر میتوان برای سوزاندن کیسه‌های فولیکول مو، سوزاندن غدد سباسه تولید کننده چربی و القای ایجاد اکسیژن در باکتری ها به منظور کشتن آنها استفاده کرد.

برای درمان آکنه های کیستیک از عمل جراحی استفاده می شود.

درمان تغذیه ای شامل خوردن مقدار زیادی میوه و سبزیجات حاوی آنتی اکسیدان در بهبود آکنه موثر است به عنوان مثال مصرف مرتب آب هویج که حاوی نوعی آنتی اکسیدان را پیش‌ساز ویتامین A به نام بتا -کاروتن است به کنترل آکنه کمک می کند.

مصرف روزانه ۲۰۰ میکروگرم سلنیوم معدنی همراه با ۲۰ واحد بین المللی ویتامینA موجب کاهش آکنه می شود. مکمل های روغن ماهی هم می تواند به کاهش التهاب آکنه کمک کنند.

روی موجود در منابع غذایی مانند دانه های کدو حلوایی یا مکمل ها می تواند به کاهش التهاب آکنه کمک کنند روی موجود در منابع غذایی مانند دانه های کدو حلوایی یا مکمل ها می تواند در درمان آکنه موثر واقع شود.

ایزوتر تینونین 

درآیورودا (Ayurveda)، سیستم طب کلاسیک ۵۰۰۰ سال قبل ایجاد شد و در حال حاضر در هندوستان مورد استفاده قرار دارد از گیاهانی مانند آلوئه‌ورا (Aloe Vera)، نیم (Neem)، هالدی (Haldi، زردچوبه) و پاپایا(Papaya) برای درمان آکنه استفاده می شود البته در این مورد شواهد حاصل از مطالعات پزشکی محدود است.

 روغن درخت چای (روغن Melaleuca) محلول در ماده حامل با قدرت ۵ درصد در درمان آکنه موثر واقع می شود و بدون ایجاد خشکی بیش از حد بود پروپیونی باکتری آکنس را میکشد.

پرسش و پاسخ

 آکنه در چه سنی بهبود می‌یابد؟

تاکنون معمولا در حدود ۲۰ سالگی بهبود می‌یابد ولی ممکن است تا سنین بالاتر ادامه پیدا کند.

فشار دادن آکنه چه عوارضی دارد؟

فشار دادن آکنه موجب می شود مواد ضدعفونی به قسمت های عمیق تر پوست بروند و التهاب و بافت جوشگاهی اسکار ایجاد کنند.

آیا هومیوپاتی نقشی در درمان آکنه دارد؟

هومیوپاتی در درمان آکنه موثر شناخته شده است گوگرد و سیلیس دو ترکیب شایع موثر در درمان هومیوپاتیک  آکنه هستند کالکارئاسولفوریکا، پولساتیلا و کالیوم بروماتوم  نیز در درمان آکنه به کار رفته اند درمان هومیوپاتیک حتماً باید به وسیله متخصص این رشته انجام شود.

در گیاه درمانی غربی از چه گیاهانی برای درمان استفاده میشود؟

مریم گلی چای سبز برگ و ریشه گیاه بابا آدم و گیاه شبدر قرمز به شکل مصرف داخلی و روغن و ژل درخت چای رُز عنبر (هاماملیس) گل آقطی آبلیموی تازه و یا ماست خمیر بلغور جو چای سبز بابونه و کالندولا به صورت موضوعی در گیاه درمانی غربی برای درمان آکنه بکار میرود.

توجه!: این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از نسخه های آن  لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.

منبع:

انجمن پزشکی بریتانیا /  British Medical Association – Family Medical Encyclopedia

مقالات کامجوطب

اتمام مقاله/